1. आरोग्यासाठी सूचना

आरोग्य आणि उर्जासाठी ड्राय फ्रूट्स बनवा

“संयमी खाणे आणि दीर्घ आयुष्य जगणे… शारीरिक स्वास्थ्य हा सर्वात मोठा खजिना आहे हे 
माहित असणारे केवळ सात्विक अन्न खाण्याची काळजी घेतात. न शिजवलेले अन्न, बिया 
आणि फळे, अंकुरित डाळी सर्वोत्तम आहेत. यांचा समावेश कमीत कमी एका जेवणात तरी 
करायला हवा, हे दीर्घायुष्य सुनिश्चित करेल. आणि, दीर्घ आयुष्यासाठी प्रयत्नांची पराकाष्ठा 
करावी लागेल जेणेकरुन एखाद्या व्यक्तीच्या सेवेसाठी वर्षांचा उपयोग होऊ 
शकेल"...श्री सत्य साई बाबा

सुका मेवा फळ म्हणजे काय?

हे असे फळ आहे ज्यामध्ये पेरिकार्प, जी फळाची भिंत आहे, ती रसाळ नसते. सुक्या 
मेव्याचे दोन मुख्य तांत्रिक फरक असतात, नट्स आणि कोरडे फळ,  दोन कोरडे फळे 
आणि नट जैविक दृष्ट्या समान आहेत. प्रत्येक फळांच्या बियांमध्ये वनस्पती होण्याची 
क्षमता असते, जे नट्स सह शक्य नाही. फळांमध्ये रस असतो ज्यामध्ये नटांची कमतरता 
असते

वाळवलेले काय आहे?

जेव्हा पल्पी फळ उन्हात वाळवून किंवा ड्रायर किंवा डी-हायड्रेटरच्या सहाय्याने वाळवले 
जाते तेव्हा त्याचा आकार लहान होतो, सर्व वाळलेल्या फळांमध्ये चव गोड असते, 
त्यांच्यातील बहुतेक पौष्टिक सामग्री टिकवून ठेवतात आणि शेल्फचे आयुष्य खूप चांगले 
असते. मनुका (वाळलेली द्राक्षे), खजूर,अंजीर आणि अँप्रिकॉट्स, वाळवलेले फळ 
आहेत जे सुप्रसिद्ध पेच, सफरचंद आणि नाशपाती आहेत. क्रॅनबेरी, ब्लूबेरी, चेरी, 
स्ट्रॉबेरी आणि आंबा कोरडे होण्यापूर्वी गोड पदार्थ मिसळला जातो, तर वाळलेल्या 
पपई, किवी आणि अननस बहुतेकदा फळ असतात.

दाणे (NUT) म्हणजे काय? दाणे हे एकप्रकारचे ड्रायफ्रूट आहे, ज्यामध्ये एक बी 
असते, कधी कधी दोन बिया पण असू शकतात.. शेंगदाणे बदाम, अक्रोड, काजू, 
पिस्ता, ब्राझील काजू, हेझलनट, चेस्टनट, एकॉर्न, पेकान, पाइन नट्स आणि 
मॅकाडामिया आहेत. 

समान पोषण प्रोफाइल मुळे डाळ आणि मटार ला सुद्धा नट्स म्हणून संबोधले जाते

२. सुक्या मेव्याचे फायदे

सामान्य: स्वादिष्ट आणि अत्यंत पौष्टिक, ताजे फळांच्या बरोबरीने साखर आणि 
कॅलरी युक्त असे हे परिपूर्णतेची भावना देतात. वजनानुसार, वाळलेल्या फळात, 
ताज्या फळातील फायबर, जीवनसत्त्वे आणि खनिजांपेक्षा 3.5 पट वाढ होते. 
सर्व वाळलेल्या फळांमध्ये फिनोलिक अँटिऑक्सिडंट्सचा एक चांगला स्त्रोत आहे 
ज्यामुळे रक्त प्रवाह सुधारतो, रोग प्रतिकारशक्ती वाढते, चांगले पाचक आरोग्य, 
ऑक्सिडेटिव्ह नुकसान कमी होते, मेंदूच्या आरोग्यास चालना मिळते, वृ
द्धत्वविरोधी, हाडे आणि त्वचा-अनुकूल असतात आणि कर्करोगासह अनेक 
रोगांचा धोका कमी होतो.

सुक्या मेव्याचे विशिष्ट फायदे

मनुका (59% साखर): विशेषत: मुलांसाठी व्हिटॅमिन सी, कॅल्शियम, लोह, 
पोटॅशियम आणि वनस्पती संयुगांसह मौल्यवान पोषक आहार देते. ते फार काळ 
दातात चिकटत नाहीत आणि दातात अडकलेल्या अन्नाचे इतर प्रकारचे कण साफ 
करतात आणि अशा प्रकारे दंत पोकळीपासून बचाव करतात. ते बीपी आणि 
रक्तातील कोलेस्टेरॉल कमी करतात, दाह कमी करतात आणि रक्तातील 
साखरेची पातळी सुधारतात आणि टाइप -2 मधुमेह आणि हृदयरोगाचा धोका 
कमी करतात .

खारीक (64-66% साखर): कमी ग्लायसेमिक इंडेक्समुळे अत्यंत गोड असूनही र
क्तातील साखरेच्या पातळीत मोठ्या प्रमाणात वाढ करत नाही. त्यांच्या खनिज आणि 
लोह सामग्रीमुळे गर्भवती महिलांसाठी आदर्श, ते प्रसूतीसाठी आवश्यक असणार्‍या 
श्रमांची आवश्यकता कमी करुन गर्भाशय ग्रीवांचे फैलाव करतात. ते ट्रेस खनिज, 
सेलेनियमचे एक चांगले स्त्रोत आहेत, ज्यामुळे मूत्राशय आणि पुर: स्थ कर्करोग 
आणि शारीरिक तणाव कमी होतो. तसेच, पुरुषांमधील वंध्यत्वासाठी एक उपाय ठरू 
शकतो 5,9,10.

प्रूनस (38% साखर): बीटा कॅरोटीन (व्हिटॅमिन ए मध्ये रूपांतरित होते) आणि व्हिटॅमिन के 
समृद्ध असल्याने निरोगी दृष्टी वाढते; त्यांच्या उच्च फायबर सामग्रीमुळे आणि सॉर्बिटोलमुळे नैसर्गिक 
रेचक प्रभाव पडतो आणि अतिस्पुर्त मूत्राशय देखील नियंत्रित करतो. ऑस्टिओपोरोसिस रोखण्यासाठी 
आणि त्यांच्याशी लढण्यासाठी ते खनिज बोरॉनचे महत्त्वपूर्ण स्त्रोत आहेत आणि लोहाची कमतरता 
रोखण्यासाठी आणि त्यांचा उपचार करण्यासाठी लोहाचा एक उत्तम स्त्रोत आहे. अँटिऑक्सिडेंट्समध्ये 
भरपूर प्रमाणात असल्यामुळे, प्रूनस 5,11,12 शरीराच्या पेशींचे संरक्षण करते 

खबरदारी: अल्सरेटिव्ह कोलायटिस किंवा एलर्जी मुळे ग्रस्त असलेले लोक prunes टाळू शकतात 
.

११ अंजीर (48% साखर): त्याच्या गोडपणा आणि सौम्य चवीमुळे सर्वांना आवडते, त्यांच्यात 
अँटिऑक्सिडंट्सची गुणवत्ता चांगली आहे; जीवनसत्त्वे अ, क, के आणि बी आणि खनिज 
पोटॅशियम आणि कॅल्शियमचे सर्वोत्तम स्रोत आहेत. बद्धकोष्ठता दूर करण्यासाठी आणि संपूर्ण 
मधुमेह व्यवस्थापनास मदत करणारे, त्वचा आणि केसांसाठी चांगले असलेले, अंजीर- इसब, 
त्वचारोग आणि सोरायसिस यासारख्या त्वचेच्या विविध आजारांवर उपचार करू शकतात. 

खबरदारी: ज्यांना रबर लेटेक्स किंवा बर्च परागकण किंवा तुती कुटुंबातील फळांपासून एलर्जी आहे 
त्यांना अंजीर देखील अशोशिक असू शकते; रक्त पातळ करणारी औषधे त्यांच्या उच्च व्हिटॅमिन के 
घटकांमुळे अंजीर टाळावेत .

जर्दाळू (53% साखर): पचन वाढविण्यासाठी अनेक आवश्यक जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि विद्रव्य 
फायबर असतात. पोटॅशियम मात्रा शरीरात द्रव संतुलन राखतात आणि स्ट्रोकचा धोका कमी करतात. 
ते बीटा कॅरोटीन आणि इतर कॅरोटीनोइड्स तसेच जीवनसत्त्वे अ, सी आणि ई यांचा उत्कृष्ट स्रोत 
आहेत आणि डोळ्यांना कोणत्याही नुकसानीपासून वाचवतात .14

वाळलेल्या पीच, सफरचंद आणि नाशपाती: प्रतिरोधक शक्ती वाढविण्यासाठी स्वादिष्ट पीच आणि 
कार्बोहायड्रेट, प्रथिने आणि जीवनसत्त्वे अ आणि सीचा चांगला स्रोत आहेत. निर्जलीकरण केलेले स
फरचंद चयापचय, यकृत आणि त्वचेसाठी चांगले तसेच अनेक बी जीवनसत्त्वे समृद्ध असतात; ब
र्‍याच प्रकारच्या डिशमध्ये चवी साठी वापरतात. वाळलेल्या नाशपाती, व्हिटॅमिन सी, ई, आणि 
बी-कॉम्प्लेक्स जसे की फोलेट सारख्या समृद्ध आरोग्यासाठी चांगले आहेत.

इतर आरोग्यदायी सुकामेवा: बेरी, चेरी आणि डाळिंब यासारख्या सर्व सामान्य लोकांना हेल्दी 
आरोग्यासाठी मानले जाते. विशेषत: अँटीबैक्टीरियल, अँटीफंगल आणि दाहक-विरोधी गुणधर्मांसह, 
गोजी बेरीला आधुनिक काळातील सर्वोउत्कृष्ट खाद्य मानले जाते. सर्वात जास्त अँटीऑक्सिडंट्ससह 
भारतीय गूसबेरी (आवळा) या यादीत अव्वल आहे

3 सुका मेव्याचे फायदे

सामान्य: चरबी जास्त आणि फिनोलिक अँटिऑक्सिडंट्स, जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि फायबर 
फायबर समृद्ध, काजू एक उत्कृष्ट कमी कार्बयुक्त आहार आहे. त्यांच्या कॅलरी समृद्धी मुळे 
वजन वाढू शकते या सामान्य विश्वासाच्या विरुद्ध ते वजन कमी करण्यात मदत करतात. ते 
जीवनशैली रोग प्रतिबंधित असतात आणि मेंदूचे कार्य आणि त्वचा आरोग्याचे संवर्धन करतात.

नटांचे विशिष्ट फायदे 

बदाम: निरोगी चरबी, फायबर, प्रथिने, व्हिटॅमिन ई, मॅग्नेशियम आणि मॅंगनीज समृद्ध असतात, 
त्यांना प्राचीन काळापासून मौल्यवान आणि सर्वात प्रिय मेवा मानला जातो. ते खराब एलडीएल 
कोलेस्ट्रॉल कमी करतात, रक्तदाब स्थिर करतात आणि आतड्यांच्या आरोग्यासाठी उत्कृष्ट आहेत 
कारण ते पाचन तंत्रामध्ये क्षार व शरीरातील पीएच  संतुलित करतात. २3,24.

अक्रोड: कर्करोगाचा प्रतिबंध करण्यासाठी आणि लढायला ओमेगा -3 फॅटी ऍसिड असलेल्या काही 
नटांपैकी एक अक्रोड आहे, हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी अमीनो ऍसिड, वया -संबंधित मेंदूच्या 
विकारांना प्रतिबंधित करण्यासाठी पोषकद्रव्ये आणि टाइप -2 मधुमेहामध्ये चयापचय घटक सु
धारण्यासाठी फायदेशीर अशी चरबी असते. 90% अँटिऑक्सिडेंट्स त्यांच्या त्वचेमध्ये असतात 
आणि ते सहज नाश होणारे असतात, त्यांना हवा बंद पात्रात ठेवावे. 25-27 

खबरदारी: हर्पिस असलेल्यांनी पूर्णपणे बरे होईपर्यंत त्यांना मर्यादा घालणे किंवा टाळणे आवश्यक आहे. 

काजू: नटांच्या पौष्टिक वैशिष्ट्यांव्यतिरिक्त, त्यांच्यात एक शक्तिशाली अँटीऑक्सिडेंट रंगद्रव्य, झेक्सॅन्थिन 
असते, जे डोळयातील पडदा थेट शोषून घेतो. त्यामुळे संबंधित वयानुरूप स्नायू र्‍हास रोखू शकतो 
आणि डोळ्याचे आरोग्य राखतो. केस निरोगी आणि चमकदार राहण्यास काजू मदत करतात .28,29 

पिस्ता: नटांच्या सर्व आरोग्यासाठी त्यांच्या नैसर्गिक स्वरूपात अत्यधिक पौष्टिक असतात, त्यांना 
थोडासा गोड चव असते. नटांमध्ये झेक्सॅन्थीन आणि ल्युटीनची सर्वाधिक सामग्री आहे, डोळे आणि 
दयासाठी उत्कृष्ट; आतड्यांच्या आरोग्यास देखील प्रोत्साहित करते आणि कोलन कर्करोगाचा धोका 
कमी होतो .30,31

ब्राझील काजू: गोड चव आणि पृथ्वीगंध असलेल्या संरचनेत गुळगुळीत नट हे  मूळ  ऍमेझॉन जंगलात 
पडतात. फक्त एक ब्राझील काजू ,दररोज आवश्यक सेलेनियमची 100% उपलब्धता देतात, शरीराच्या 
चयापचयसाठी आवश्यक असलेला पदार्थ पुरवितो. खनिज आणि संज्ञानात्मक कार्य, निरोगी रोगप्रतिकारक 
प्रणाली, निरोगी चमकदार केस आणि पुरुष आणि स्त्रिया दोन्हीमध्ये प्रजनन क्षमता. ह्या नाटामुळे त्वचेला 
एक नैसर्गिक चमक मिळते आणि मुरुम, वृद्धत्व आणि त्वचेचा कर्करोग प्रतिबंधित करते. 32

हेझलनट्स: गोड चव असल्यामुळे ते कच्चे खाऊ शकतात. कॅलरी जास्त असल्यामुळे, ते मोनो आणि 
पॉलीअनसॅच्युरेटेड फॅट्स आणि ओमेगा -6 आणि ओमेगा -9 फॅटी ऍसिड समृद्ध स्रोत आहेत. 
अँटीऑक्सिडेंट्स त्यांच्या त्वचेत केंद्रित असतात ज्यामुळे त्यांना संपूर्ण, नसोललेले आणि नभाजलेले सेवन 
करणे योग्य ठरते. प्राचीन काळी, ते औषध आणि शक्तिवर्धक म्हणून वापरले जात होते. हेझलनट 
सामान्यतः कॉफी स्वाद मिळण्यासाठी आणि पेस्ट्रीसाठी वापरला जातो. मिठाई सजविण्यासाठी तसेच 
गार्निशिंगसाठी त्याचा उपयोग केला जातो 33,34,35

चेस्टनट्सः सौम्य ग्लाइसेमिक इंडेक्ससह उच्च पौष्टिक आरोग्यासाठी उत्कृष्ट आहेत. भाजलेले चेस्टनट्स 
लोकप्रिय आहेत, परंतु सामान्यत: मिठाईयुक्त, उकडलेले, वाफवलेले किंवा ब्रेडमध्ये वापरतात. ते 
रोगप्रतिकारक शक्तीला चालना देतात, हाडांच्या खनिजांची घनता वाढवतात, मेंदूचे कार्य सुधारतात, 
पाचक समस्या दूर करतात, बीपी नियंत्रित करतात आणि जुनाट आजार रोखतात. 35

एक्रोर्न्स (ओक वृक्षाचे नट): समृद्ध  जीवनसत्त्वे, विशेषत: बी 1 ते बी 9, आणि अनेक खनिजे, 
एक्रोर्न्स पचन सुधारतात, उर्जेची पातळी वाढवितात, हाडे निरोगी ठेवतात आणि हृदयविकार, मधुमेह 
आणि कर्करोगाचा धोका कमी करतात. परंतु त्यांनी चव कडू असते आणि त्यामधील टॅनिन मुळे 
चयापचय करण्यास कठीण आहेत. म्हणून, त्यांना खाण्यायोग्य बनविण्यासाठी, पाणी तपकिरी होईपर्यंत 
उकळवा किंवा भिजवा. त्वचेवर जळजळ कमी करण्यासाठी, बर्न्स आणि रॅशेस कमी करण्यासाठी 
आणि जखमा भरून काढण्यासाठी ते पाणी वापरले जाऊ शकते. एक्रोर्न्स चे पौष्टीक तत्व ग्रहण 
करण्यास त्याची कॉफी करून प्यावी. एक्रोर्न्स कॉफी 100% कॅफिनमुक्त आहे. 37,38

पेकन्स (अक्रोडशी संबंधित), पाइन नट्स आणि मॅकाडामियामध्ये नटांची सर्व पौष्टिक तत्वे आहेत, 
ज्यामध्ये तुपाचा स्वाद असतो.

सामान्य चेतावनी : एखाद्याला नट्स ची एलर्जी असेल तर त्याने नट्स चे सेवन कमी केले पाहिजे 

4. संयम ही चांगल्या आरोग्याची गुरुकिल्ली आहे 

सर्वसमावेशक आहार: ताजे फळांमध्ये सामान्यत: वाळलेल्या पदार्थांपेक्षा जास्त जीवनसत्त्वे आणि खनिजे 
असतात कारण वाळवण्याचा प्रक्रियेत वॉटर विद्रव्य जीवनसत्त्वे बी आणि सी नष्ट होऊ शकतात. तरीही, 
वाळलेल्या फळे फायबर आणि अँटीऑक्सिडेंट सामग्रीत ताजे फळांना मागे टाकतात आणि आपल्या 
आहाराचा एक महत्त्वाचा भाग असावेत. त्यांचे सेवन केल्याने हळूहळू योग्य चयापचय सुनिश्चित करणारे 
अन्नातील चरबी आणि साखरेची आवश्यकता कमी होईल. आहारात वाळलेल्या फळांचा आणि नट्स चा 
समावेश केल्याने खेळाडूंना त्यांची क्षमता वाढविण्यात मदत होते. 6,18,19,42

मध्यम प्रमाणात: प्रक्रिया केलेल्या किंवा जंक फूडपेक्षा स्वस्थ, बहुतेक सुक्या मेव्या मध्ये साखरेचे प्रमाण 
आणि कॅलरी जास्त असतात, विशेषत: स्वीटनर किंवा मिठाईयुक्त पदार्थ. म्हणून, तंदुरुस्त राहण्यासाठी 
सुका मेवा संयमीत घेतले पाहिजे. एक सर्व्हिंग, म्हणजेच, एक चतुर्थांश कप किंवा एक मूठभर सुका 
मेवा १ रसाळ फळाच्या बरोबरीचे आहे आणि आवश्यक फोलेट प्रदान करण्यासाठी पुरेसे आहे. 
त्याचप्रमाणे, दररोज एक मुठी (30 ग्रॅम) नट्स पुरेसे असावेत. जर परवडणारे आणि व्यवहार्य 
असतील तर दररोज सुका मेवा आणि नट्स दोन्हीची विविधता घेतली जाऊ शकते आणि एखाद्याच्या 
शरीराची आवश्यकता जाणून घेण्यासाठी काही कालावधीत त्याचा प्रभाव दिसून येतो.

वाळलेल्या फळांसाठी सर्वोत्कृष्ट वेळः सर्वोत्तम वेळ म्हणजे सकाळ किंवा दिवसा दरम्यान, शक्यतो इतर 
पौष्टिक पदार्थांसह. ७ ते ९ महिन्याचा बाळाच्या आहारात आपण याचा समावेश करू शकतो, बाळावर 
त्याचा परिणाम २ दिवस पाहिल्यास हा आहार चालू ठेवला जाऊ शकतो. २० 

किंवा सू पसह नट्स खाण्याचा सर्वोत्तम वेळ असतो. तथापि, न्याहारीसह सकाळच्या वेळी नट्स घेणे चांगले; हे दिवसभर उत्साही राहण्यास आणि थकवा दूर करण्यात मदत करते. त्यांना रात्रभर पाण्यात भिजवण्यामुळे ते अपौष्टिक  द्रव्यांपासून मुक्त होतील आणि सहज पचण्याजोगे होऊ शकतील, विशेषत: बदाम आणि अक्रोड. त्वचा काढून विद्यार्थ्यांना दररोज रात्री भिजवलेल्या 2-3 बदाम खाण्याचा सल्ला साईबाबांनी दिला आहे. रात्री काजू टाळा कारण ते पोटात भारी असू शकतात आणि झोपेला त्रास देऊ शकतात. तेल भाजलेले आणि चॉकलेट कोटेड नट्स देखील टाळा ..43,44. खबरदारी: पौष्टिकदृष्ट्या दाट असल्याने जास्त प्रमाणात सुका मेवा खाणे सोपे आ हे; यामुळे वजन वाढणे, अपचन आणि आरोग्याच्या इतर समस्या उद्भवू शकतात. म्हणून, शरीरास आवश्यक तेवढेच खावे. 19

References and Links:

1. Sathya Sai Speaks, Volume 15, Chapter 21, Divine Discourse on Good Health and Goodness, 30 September 1981; www.sssbpt.info/English/sssvol15.html
2. https://www.quora.com/What-is-the-difference-between-nuts-and-dry-fruits
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Dried_fruit
4. https://www.bodyandsoul.com.au/nutrition/almonds-walnuts-cashews-get-to-know-your-nuts/news-story/e9d80be322939d514fdb6519b5e82ba5
5. General benefits of dried fruits: https://www.healthline.com/nutrition/dried-fruit-good-or-bad
6. Moderation, Caution & Care: https://heartmdinstitute.com/diet-nutrition/dried-fruit-healthy-sugar-bomb/
7. Raisins: https://www.newswise.com/articles/new-raisin-research-shows-several-health-benefits
8. https://www.healthline.com/health/food-nutrition/are-raisins-good-for-you
9. Dates: https://www.healthline.com/nutrition/benefits-of-dates
10. https://nuts.com/healthy-eating/benefits-of-dates
11. Prunes: https://www.healthline.com/health/food-nutrition/top-benefits-of-prunes-prune-juice#iron
12. https://food.ndtv.com/health/7-amazing-prunes-benefits-1404766
13. Figs: https://www.healthline.com/health/figs
14. Apricots: https://www.healthline.com/nutrition/apricots-benefits
15. Dried Peaches: https://nuts.com/driedfruit/peaches/jumbo.html
16. Dehydrated Apples: https://healthyeating.sfgate.com/dehydrated-apples-healthy-5756.html
17. Dried Pears: https://nuts.com/driedfruit/pears/premium.html
18. Diet: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15670984
19. https://www.health.harvard.edu/healthy-eating/is-eating-dried-fruit-healthy
20. https://parenting.firstcry.com/articles/dry-fruits-for-babies-when-to-introduce-and-health-benefits/
21. Benefits of Nuts: https://www.healthline.com/nutrition/8-benefits-of-nuts#section1
22. https://www.healthline.com/nutrition/9-healthy-nuts#section2
23. Almonds: https://draxe.com/nutrition/almonds-nutrition/
24. https://www.healthline.com/nutrition/9-proven-benefits-of-almonds
25. Walnuts: https://www.healthline.com/nutrition/benefits-of-walnuts#section5
26. https://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2014/05/19/7-walnuts-benefits.aspx
27. https://www.nutritionfitnesscentral.com/proven-benefits-walnuts/
28. Cashew nuts: https://www.healthline.com/health/are-cashews-good-for-you#takeaway
29. https://food.ndtv.com/food-drinks/7-incredible-cashew-nut-benefits-from-heart-health-to-gorgeous-hair-1415221
30. Pistachios: https://www.medicalnewstoday.com/articles/322899.php#myths-about-pistachios
31. https://www.healthline.com/nutrition/9-benefits-of-pistachios#1
32. Brazil nuts: https://www.healthbeckon.com/brazil-nuts-benefits
33. Hazelnuts: https://www.organicfacts.net/health-benefits/seed-and-nut/hazelnuts.html
34. https://draxe.com/nutrition/hazelnuts/
35. https://www.healthline.com/nutrition/hazelnut-benefits#section1
36. Chestnuts: https://www.organicfacts.net/health-benefits/seed-and-nut/chestnuts.html
37. Acorns:  https://www.healthline.com/nutrition/can-you-eat-acorns#downsides
38. https://www.organicfacts.net/health-benefits/seed-and-nut/acorns.html
39. Pecans: https://food.ndtv.com/food-drinks/why-pecan-nuts-are-good-for-you-and-how-to-eat-them-1262183
40. Pine nuts: https://food.ndtv.com/food-drinks/8-health-benefits-of-pine-nuts-chilgoza-the-nutty-winter-treat-1621360
41. Macadamias: https://www.healthline.com/nutrition/9-healthy-nuts#section11
42. https://omigy.com/fruits/dried-fruit-health-benefits/
43. https://food.ndtv.com/food-drinks/what-is-the-best-time-to-consume-nuts-we-find-out-1749282
44. Eat almonds: https://sathyasaiwithstudents.blogspot.com/2012/11/do-you-eat-almonds.html#.Xgoz4i2B3nU

2. AVP workshop & Refresher, Puttaparthi, India, 16-22 November 2019

२.एव्हीपी कार्यशाळा व रीफ्रेशर, पुट्टपर्ती, भारत, १-2-२२ नोव्हेंबर २०१९.

एका आठवड्यापासून सुरू असलेल्या या कार्यशाळेत भारत आणि परदेशातले आठ लोक सहभागी 
झाले होते. फ्रेंच समन्वयक आणि इतर दोन एसव्हीपी निरीक्षक म्हणून आले आणि नवीन 
उमेदवारांना मदत केली. अत्यंत संवादात्मक केस-स्टडी-आधारित कार्यशाळेचे नियोजन व 
संचालन दोन ज्येष्ठ शिक्षक 10375 &11422 यांनी केले, ज्यांचे संस्थापक प्राध्यापक सदस्य हेम 
अग्रवाल यांनी पाठिंबा दर्शविला होता ज्याने 108CC सी सी पुस्तक आणि प्रभावी केस 
इतिहासाच्या लेखनातून प्रत्येक प्रकारातील मौल्यवान माहिती दिली. कार्यशाळेद्वारे सहभागींना 
प्रत्यक्ष क्लिनिकद्वारे शिक्षक, सहभागी आणि इतर ज्येष्ठ चिकित्सकांच्या भूमिकेद्वारे डेमो आणि 
भूमिकेद्वारे व्यावहारिक प्रशिक्षण दिले गेले. डॉ. जीत अग्रवाल यांनी व्हायब्रिओनिक्स, स्वामींसह 
त्यांचे अविस्मरणीय संवाद आणि थेट त्यांच्याकडून घेतलेले धडे यात सहभागी केले. प्रेम आणि 
कृतज्ञतेचे सराव या विषयावर त्यांनी अमूल्य मार्गदर्शन केले जे आपल्याला देवाचे गिफ्ट असे 
म्हणून येते आणि एक आदर्श व्हायब्रो सेवक होण्याचा मार्ग आहे. सर्व पात्र एव्हीपींनी 
स्वामींचा आशीर्वाद घेण्यासाठी निष्ठा व निष्ठेने शपथ घेतली.

3.  एसव्हीपी कार्यशाळा, पुट्टपर्ती, भारत,  24-२8 नोव्हेंबर 2019

त्याच विद्याशाखेच्या सदस्यांनी आयोजित 5 दिवसीय तीव्र कार्यशाळेनंतर भारत आणि परदेशातील चार 
उमेदवार एसव्हीपी म्हणून पात्र ठरले 00006, 10375, 11422. फ्रान्सचे शिक्षक आणि फ्रान्स चे 
समन्वयक आणि अन्य तीन वरिष्ठ अभ्यासक त्यांचे ज्ञान रीफ्रेश करण्यासाठी निरीक्षक म्हणून उपस्थित 
होते आणि आवश्यकतेनुसार मदत केली. फ्रान्समधील व्हायब्रो सेवक 03589 यांनी संपूर्ण कार्यशाळा 
इंग्रजी न येतअसलेल्या उमेदवारासाठी भाषांतरित केले. डॉ.जित अग्रवाल यांनी आपल्या भाषणात 
एसव्हीपीची अपेक्षित बांधिलकी, जीवनात मध्यम मार्गाचे अनुसरण करण्याचे महत्त्व, विशेषत: 
जीवनशैली आणि एखाद्याच्या स्वतःच्या आध्यात्मिक उत्क्रांतीसाठी "क्षमा आणि विसरणे" तत्त्वाचे 
महत्त्व आणि ते करण्याचे तंत्र सांगितले. पात्र उमेदवारांनी स्वामींसमोर शपथ घेतली आणि त्यांची 
एसआरएचव्हीपी मशीन्स नम्रतेने घेतली आणि साई सेवेत सर्वोत्तम प्रयत्न करण्याचा संकल्प केला.

4. भद्राद्री, तेलंगणा, भारत, & व 8 & 17 डिसेंबर 2019 मध्ये व्हायब्रिओनिक्स जागरूकता 
शिबिरे

8 डिसेंबर रोजी भद्राचलम येथे तेलंगणाच्या श्री सत्य साई संघटनेच्या राज्यस्तरीय बैठकीत आमच्या ज्येष्ठ 
अभ्यासक 11585 ने पॉवरपॉईंट प्रेझेंटेशनमध्ये भाषण केले, स्वामींनी व्हायब्रॉनिकांना भविष्यातील औषध 
म्हणून आशीर्वाद कसे दिले, याबद्दल कार्य कसे केले आणि काही यशस्वी प्रकरण इतिहास 50 पैकी 21 
जणांना प्रेरणा मिळाली आणि दुपारच्या जेवणाच्या सुट्टीच्या वेळी आयोजित व्हायब्रिओनिक्स शिबिरात औषध 
घेण्यास ते पुढे आले.

भद्रद्री औष्णिक विद्युत केंद्रात त्यांनी 17 डिसेंबर रोजी जनजागृती शिबिराचे आयोजन केले होते. 
तेथे कार्यरत अभियंत्यांनी हजेरी लावली. त्यांचे प्रेरणादायक भाषण ऐकल्यानंतर एकूण 17 जणांनी 
व्हायब्रिओनिक्स उपचार घेतले.

दोन्ही शिबिरांमध्ये त्यांनी प्रवेश प्रक्रियेविषयीही सांगितले आणि ज्यांना व्हायब्रिओनिक्स शिकण्यास 
आवड निर्माण झाली त्यांना मार्गदर्शन केले गेले.

Om Sai Ram